Thăm đền Bảo Hà
Cách thành phố Lào Cai khoảng 60 km về phía nam, đền Bảo Hà dưới chân đồi Cấm, có quang cảnh thiên nhiên “trên bến dưới thuyền” khá đẹp. Phía tả ngạn là dòng sông Hồng cuồn cuộn chảy. Bên hữu ngạn là một hồ rộng, tạo cho đền cảnh đẹp trữ tình, thơ mộng.
Ngôi đền Bảo Hà được xây dựng vào cuối đời Lê (niên hiệu Cảnh Hưng), thờ danh tướng Hoàng Bảy họ Nguyễn, có công bảo vệ và xây dựng Tổ quốc ở cửa ải Lào Cai. Từ đời nhà Trần, triều đình đã đặt hai cửa trấn ải là cửa quan Bảo Thắng và Bảo Hà, trong đó Bảo Hà là hậu cứ của Bảo Thắng quan. Tại đây có đài hỏa hiệu, trạm liên lạc thông tin cho các châu huyện phía dưới. Giữa niên hiệu Cảnh Hưng, Bảo Hà là trung tâm châu Văn Bàn.
Cuối đời Hậu Lê, giai đoạn Lê Trung Hưng (1533-1789), các châu Thủy Vĩ, Văn Bàn và nhiều nơi khác thuộc phủ Quy Hóa luôn bị giặc cướp phương Bắc tràn sang quấy nhiễu. Trước tình hình giặc giã biên cương quấy đảo, triều đình cử danh tướng họ Nguyễn đưa đội quân tiến dọc sông Thao đánh đuổi bọn giặc cỏ, giải phóng Khau Bàn và xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn. Tại đây, danh tướng Hoàng Bảy đã tổ chức các thổ ty, tù trưởng luyện tập binh sĩ…, sau đó thống lĩnh quân thủy và quân bộ tiến đánh giặc ở Lào Cai, giải phóng các châu thuộc phủ Quy Hóa (Yên Bái, Lào Cai ngày nay). Sau đó, quân giặc phương Bắc do tên tướng Tả Tủ Vàng Pẹt đưa quân sang xâm lược bờ cõi, danh tướng Hoàng Bảy lại dẫn quân lên tham chiến. Song, do trận chiến không cân sức, ông đã anh dũng hy sinh. Giặc bỏ xác ông xuống sông Hồng và trôi đến Bảo Hà. Nhân dân trong vùng vớt xác ông lên chôn cất và lập miếu thờ. Để ghi nhớ công lao của ông, các vua triều Nguyễn như Minh Mệnh, Thiệu Trị đã tặng ông danh hiệu ‘Trấn an hiển liệt’ và đền thờ ông được các vua triều Nguyễn cấp sắc phong là ‘Thần Vệ Quốc’. Còn đồng bào các dân tộc Kinh, Tày, Dao… thì tôn thờ ông là vị nhân thần.
Ngày giỗ chính của ‘vị nhân thần’ vào 17-7 âm lịch và hiện thân trong các lễ hội xuống đồng vào ngày Thìn tháng giêng hằng năm của đồng bào các dân tộc nơi đây. Đến nay, người dân địa phương vẫn còn lưu truyền câu hát văn:
Đền Bảo Hà là nơi thắng tích
Ông Hoàng Bảy thực đích trung quân
Sinh thời làm Tướng trung thần
Tấm lòng yêu nước thương dân sáng ngời
Đền Bảo Hà được xây dựng gồm: Cổng tam quan, sân đền, nhà khách, phủ chúa Sơn Trang, Tòa đại bái, Cung cấm, Cung nhị, Cung công đồng với diện tích, bài trí các pho tượng khác nhau, kiến trúc không cầu kỳ. Trong các cung thờ chính của đền có các pho tượng: Đức Thánh Trần, Đức Vua Cha, Quan Tuần Trang, ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Đông quan Bơ phủ, Mẫu Nhị, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thủy Tiên, Thiên Phúc Thiên Nhãn. Theo thuyết phong thủy, đền có tiền án, hậu trảm, tả phù hữu bật, vị thế rất đẹp. Cổng đền được xây dựng kiểu tam quan (một cổng chính, hai cổng phụ). Cổng mái, cổng chính cao 5,2 m, rộng 4,3 m, hai phía ngoài hình hoa tây, trên cùng là hình hai con rồng chầu mặt trăng lưỡng long chầu mặt nguyệt. Dưới là bốn chữ đại tự lớn ‘Bảo Hà linh từ’ bằng chữ Hán cổ, nghĩa là ‘đền Bảo Hà linh thiêng’, chung quanh đền là các loại cây cối hoa quả, nhãn, vải, na, hoa lưu ly… làm cho sân đền càng thêm mát mẻ.
Hội chính đền Bảo Hà được tổ chức vào ngày 17 tháng 7 âm lịch hằng năm (ngày giỗ tướng Hoàng Bảy), thu hút đông đảo du khách trong và ngoài vùng đến dự. Trong lễ hội có tổ chức rước kiệu, tế thần, dâng hương tưởng niệm, cùng các hoạt động văn hóa – thể thao khác. Ngoài những dịp lễ hội, ngày thường (đặc biệt là vào mùa xuân) khách thập phương trong cả nước vẫn thường xuyên tụ họp tại đây để thắp hương tưởng niệm, cầu an, cầu lộc. Vào ngày giỗ chính, đệ tử và du khách bốn phương tụ hội nườm nượp về đền bái phục, vinh danh người anh hùng hiển liệt.
Qua sông Hồng bằng cây cầu bê-tông vững chãi, sang bên hữu là đền Cô thuộc xã Tân An, nơi đây thờ bà Nguyễn Hoàng Bà Xa, người có công cùng cha đánh giặc, bảo vệ biên cương. Đền Bảo Hà hợp cùng đền Cô trở thành quần thể di tích lịch sử – văn hóa, đã được Nhà nước cấp bằng Di tích cấp quốc gia. Du khách viếng thăm đền Bảo Hà đều đến thăm đền Cô, tỏ lòng thành kính, ghi nhớ công lao đánh giặc giữ nước của bà Chúa thượng ngàn.
Cùng với di tích lịch sử đồn Phố Ràng, thành cổ Nghị Lang, đền Bảo Hà uy linh, tĩnh lặng và thơ mộng làm nên điểm nhấn du lịch của vùng đất Bảo Yên giàu truyền thống cách mạng và bản sắc văn hóa dân tộc, cửa ngõ của tỉnh Lào Cai biên giới.
